عیبهای احتمالی در هنگام روشن نشدن سیستم
دستگاه من روشن نمی‌شود
برای قسمت پرونده این هفته قصد داریم به مشکلات عمده‌ای که برای کاربران پیش آمده و یا احتمال وقوع آنها در آینده وجود دارد بپردازیم. برای شروع نیز از لحظه روشن کردن کامپیوتر و زدن دکمه پاور شروع می‌کنیم و ادامه می‌دهیم تا بالا آمدن ویندوز و مشکلات احتمالی بعد از آن.
هنگامیکه دکمه پاور کیس را می‌زنید باید صدای یک بوق کوتاه شنیده شود و پس از آن یک صفحه مشکی رنگ روی مانیتور ظاهر شود که شامل اطلاعات سخت افزاری سیستم است اگر به هر دلیلی صدای این بوق شنیده نشود و هیچ چیزی نمایش داده نشود یک مشکل سخت افزاری در چند قطعه اصلی کامپیوتر یعنی پردازنده، مادربورد و یا منبع تغذیه وجود دارد. پس در اولین قدم باید از سلامت این سه قطعه مطمئن شویم.
اولین کاری که انجام می‌دهیم مطمئن می‌شویم که سیستم دکمه پاور با مادربورد در ارتباط است و در محل مناسب خود قرار گرفته است؛ برای این کار به گوشه راست و پائین مادربورد نگاه کنید در این قسمت پین‌هایی را خواهید یافت که به صورت بسیار ریز در کنار آنها عبارت‌هایی همچون PW ، RS و SPK نوشته شده است این حروف نشان دهنده این هستند که این پین‌ها برای کنترل روشن و خاموش کردن دستگاه استفاده می‌شوند.
کابلی هم که از سمت کیس و دکمه پاور آمده شامل چنین حروفی است. از این بابت مطمئن شوید که کابل PW یا همان پاور در جایگاه صحیح خود قرار گرفته باشد. در ابتدا مطمئن شوید که پاور سالم است برای این کار می‌توانید پاور را با یک دستگاه جایگزین سالم امتحان کنید اگر همچنان مشکل پا بر جا بود در قدم بعد باید از اتصال صحیح کابل‌های پاور به مادربورد اطمینان حاصل کنید برای این کار بهترین روش، رجوع به دفترچه راهنمای مادربورد است هر چند که کابل‌ها طوری تعبیه شده‌اند که امکان اشتباه زدن آنها بسیار پائین است. اگر باز هم مشکل حل نشده بود باید از سالم بودن مادربورد و پردازنده مطمئن شوید مادربورد و CPU خود را با مدل‌های سالم تعویض کنید حال باید مشکل از حالت بحرانی خارج شده باشد و حداقل بعد از انجام این فرآیندها سیستم شما یک مرحله جلوتر رفته باشد در این حالت حداقل صفحه سیاه رنگ بوت و یا صدای کار کردن پاور و یا فن‌های CPU به گوش می‌رسد. اگر دستگاه روشن می‌شود ولی صفحه‌نمایش هنوز چیزی را نمایش نداده است مشکل از چند جهت نشات می‌گیرد. در ابتدا از سالم بودن مانیتور اطلاع حاصل کنید بدین ترتیب که پس از چک کردن کابل برق آن و روشن کردن مانیتور باید چراغ آن روشن شود که معمولا به رنگ‌های سبز و یا آبی است و با جدا کردن کابل ورودی تصویر مانیتور که به کارت گرافیکی متصل است باید پیغامی مبنی بر جست و جوی سیگنال در صفحه‌نمایش دیده شود اگر این پیغام دیده نشد ایراد از مانیتور است و باید آن را تعویض کرد اما اگر این پیغام دیده شد باید به دنبال ایراد در یکی از قطعات مانند Ram و کارت گرافیکی بگردیم. در چنین حالتی دستگاه به جای یک بوق کوتاه بوق‌های ممتد، مقطع و در فواصل زمانی معین می‌زند که هر بوق نشان دهنده وقوع یک اتفاق است معمولا بوق‌ها از سمت بایوس صادر می‌شوند و هر کدام به معنی وجود ایراد در یک بخش هستند و حتی برخی از آنها ایرادهای خود بایوس را نیز با علائمی نشان می‌دهند. به چند نکته در مورد بوق‌های بایوس‌ها باید توجه داشت بسته به نوع بایوس و اینکه ساخت کدام شرکت است بوق و معنای آن نیز متفاوت است پس باید به این نکته توجه داشت و بدون علم به اینکه معنای این بوق چیست قطعه‌ای را مورد تعمیر و یا تعویض قرار نداد و مطمئن شد که این بوق از سوی بایوس ساخت مثلا شرکت Award به معنی خرابی در کدام قطعه است اما معمولا در غالب مادربوردها با بایوس‌های مختلف بوق ممتد به معنی پیدا نکردن حافظه رم است در چنین شرایطی یا حافظه سوخته و یا از جایش خارج شده پس در اولین قدم از قرارگیری درست آن در شیار خود مطمئن شوید اگر هم خارج نشده بود به احتمال زیاد تراشه‌های آن آسیب دیده‌اند و یا پین‌های آن دچار نقص شده است در این صورت نیز رم را از محل خود خارج کرده و به پین‌های آن توجه کنید معمولا زائده‌های سیاه رنگ روی برخی از پین‌ها به این معنی است که آنها سوخته‌اند و یا ممکن است کثیف شدن آنها باعث شناخته نشدن آنها شده باشد در چنین مواردی نیز با تمیز کردن پین‌ها می‌شود دوباره از رم‌ها استفاده کرد و یا حتی در برخی موارد با سیم‌های لحیم می‌شود قسمت‌های سوخته شده پین‌ها را که نارسا شده‌اند و ارتباط آنها قطع شده است با قسمت‌های سالم پین ارتباط داد تا بتواند در مواقع ضروری به فعالیت بپردازد در این شرایط هر چند که رم می‌تواند به فعالیت بپردازد اما دما تاثیر بسیار زیادی روی آن می‌گذارد و باعث ریست شدن دستگاه در زمان استفادهای طولانی می‌شود این راه‌حل بیشتر برای کامپیوترهایی توصیه می‌شود که نسل آنها از رده خارج شده باشند و نتوان مدل‌های مشابه برای آنها یافت اما توصیه اکید می‌شود که اگر مدل‌های سالم وجود دارد حتما با مدل آسیب دیده جایگزین شود چرا که این قطعه خراب علاوه بر اینکه موجب آسیب دیدن نرم افزاری اطلاعات می‌شود موجب صدمه دیدن دیگر قطعات سخت افزاری نیز می‌شود.
کارت گرافیکی
اگر بوق به شکل یک بوق بلند و در ادامه دو بوق کوتاه و یا سه بوق کوتاه بود به احتمال زیاد مشکل از کارت گرافیکی است در چنین شرایطی نیز سیستم بالا نمی‌آید به احتمال زیاد یا حافظه کارت گرافیکی و یا پردازنده آن دچار مشکل شده است و به دلیل پیچیده بودن این کارت‌ها شما راهی ندارید جز اینکه کارت را تعویض کنید.
هارددیسک
بعد از عبور از این مراحل، شما می‌توانید تصویری روی مانیتور ببینید که مقداری از مشکلات حل شده و مقداری از سیستم بوت می‌شود. بعد از این نوبت به هارددیسک می‌رسد. اگر در این شرایط کامپیوتر بالا نیاید روی صفحه مانیتور معمولا پیغام خطایی مبنی بر آن نمایش داده می‌شود که از این پس هر کدام از آنها مشخص هستند.
عمده مشکل سخت‌افزاری موجود عدم شناخت هارددیسک است که جزو بدترین حالت‌های ممکن در این قسمت محسوب می‌شود. در چنین شرایطی نیز قدم اول چک کردن ارتباط‌های هارددیسک با مادربورد و برق پاور است. البته یک موضوع بسیار مهم در هاردهای قدیمی وجود دارد و آن جامپر Master و Slave است که در بسیاری از موارد باعث می‌شد عدم هماهنگی رخ دهد به گونه‌ای که اگر شما دو هارددیسک با رابط IDE داشته باشید و هر دوی آنها را با یک کابل به هم اتصال داده باشید اگر هر دوی آنها Master باشند، بایوس قادر به شناخت هارد اصلی نخواهد بود و در چنین شرایطی سیستم توانایی بوت شدن نخواهد داشت. پس اگر هارددیسک شما سالم است و از این موضوع اطمینان دارید و باز هم سیستم شما بالا نمی‌آید، باید این جامپرها را چک کنید و آنها را طبق توضیحی که روی برچسب هارددیسک وجود دارد به شکلی قرار دهید که یکی از آنها Master و دیگری Slave شناخته شوند.
خوشبختانه در هارددیسک‌های امروزی بازار به جای استفاده از رابط PATA (IDE) از رابط SATA استفاده می‌شود که دیگر نیازی به این جامپرها در آنها وجود ندارد و به عبارت بهتر هر یک از کابل‌ها و درگاه‌ها تنها توانایی اتصال یک هارددیسک را خواهند داشت و به این ترتیب این مشکل به خودی خود رفع خواهد شد.
پس از این اگر پیامی مبنی بر قرار دادن دیسک بوت مشاهده کردید، به معنی آن است که یا دیسک بوت شما درست انتخاب نشده و یا درایو بوت شونده شما دچار مشکل شده است. برای رفع مشکل اول باید به بایوس مادربورد رفت و از آنجا بوت مناسب دستگاه را که در گزینه‌ای معمولا با همین نام وجود دارد، انتخاب کرد. در صورت رخ دادن گزینه دوم نیز به احتمال زیاد قسمتی از اطلاعات روی هارد صدمه دیده و باید این اطلاعات ترمیم شوند و یا سیستم‌عامل جدیدی روی دستگاه نصب شود.
خود این آسیب‌ها به موارد بسیار زیادی تقسیم می‌شوند که واقعا نمی‌توان به تمام آنها در این زمان محدود پرداخت و از آنجاییکه راه‌حل اکثر آنها ترمیم و تعویض سیستم‌عامل است از بیان آنها پرهیز کرده‌ایم تا به موارد دیگر آنها بپردازیم.
پس از این قطعات سیستم ممکن است که به ظاهر سالم باشند اما در حین انجام فعالیت مشکل داشته باشند. بعد از گذشت این مراحل سیستم وارد لود شدن سیستم‌عامل و بارگیری آن می‌شود. معمولا بارگیری سیستم‌عامل بدون مشکل در زمانی بین 30 تا 60 ثانیه برای ویندوزهای XP و ویستا انجام خواهد شد. اما اگر این زمان بسیار طولانی شود ایراد می‌تواند در سطح اول از هارددیسک و یا رم‌ها و در سطح‌های پائین‌تر از پردازنده و مادربورد باشد. البته به روز بودن قطعات سیستم نیز تاثیری در این زمان بارگیری خواهد داشت و زمان گفته شده برای سیستم‌های 4سال اخیر برای ویندوز XP و 2 سال اخیر برای ویستا است. اگر سیستم شما دیر بارگیری می‌شود، ممکن است که هارددیسک شما نیم‌سوز شده باشد و یا به عبارت بهتر موتور آن که وظیفه چرخش دیسک‌های هارد را دارد، نتواند در سرعت معمول خود که برای غالب هاردها 7200دور در دقیقه است به فعالیت بپردازد و سرعت آن پائین‌تر از این حد باشد که این موضوع باعث بالا رفتن زمان تاخیر پاسخگویی هارد خواهد شد و معمولا با از کار افتادن موقت هارددیسک همراه خواهد بود که از نشانه‌های آن هنگ کردن ویندوز چه در هنگام بوت شدن و چه در هنگام کار در محیط ویندوز است.
در برخی موارد نیز ویروسها و یا نصب برنامه‌های زیادی که با بارگیری ویندوز راه‌اندازی می‌شوند، باعث حجیم و سنگین شدن برنامه‌های ویندوز می‌شوند که این موضوع نیز به صورت مستقیم در سرعت بارگیری ویندوز تاثیر می‌گذارد. از آنجاییکه برنامه‌ها به صورت مستقیم از روی هارد بارگیری نمی‌شوند و در ابتدا به حافظه رم انتقال پیدا می‌کنند. در صورت وجود مشکل در حافظه‌ها نیز ممکن است بارگیری با سرعت پائین انجام شود که البته این مشکل از سوی رم‌ها به ندرت اتفاق می‌افتد و معمولا حافظه‌های مشکل‌دار یا باعث به نمایش درآمدن صفحه آبی می‌شوند و یا بدون نمایش آن باعث ریست کردن سیستم می‌شوند که از بزرگ‌ترین مشخصه‌های مشکل رم‌ها نسبت به هارددیسک‌ها در هنگ کردن کامپیوتر است. پیش از این گفتیم که هاردها وقتی دچار مشکل می‌شوند، باعث ریست مستقیم دستگاه نمی‌شوند در حالیکه رم‌ها وقتی دچار مشکل می‌شوند، به سرعت صفحه آبی نمایش داده می‌شود و یا کامپیوتر ریست می‌کند و حتی در این مورد فرصتی برای هنگ کردن کامپیوتر نیست.
اگر در هنگام بوت شدن و بارگیری دستگاه به شکل ناگهانی ریست شود (بدون نمایش صفحه آبی) به احتمال زیاد ایراد از پاور دستگاه است و دستگاه با یک کمبود انرژی مواجه شده است. در مواردی هم که کاربران دستگاه خود را اورکلاک می‌کنند و دستگاه در حین بارگیری به صورت ناگهانی ریست می‌شود. احتمال کمبود انرژی برای قطعاتی همچون پردازنده، پل شمالی و رم زیاد است. به جز اورکلاک در باقی موارد با تعویض قطعه مشکل‌دار دستگاه به فعالیت خود ادامه خواهد داد اما درمورد اورکلاک باید ولتاژ برخی از قطعات را افزایش داد تا جاییکه نیاز به ولتاژ برطرف شود. البته این موضوع آنقدر تخصصی می‌شود که در این جا فرصت پرداختن به آن نباشد، اما در این زمینه یک نکته را فراموش نکنید که با افزایش ولتاژ دما نیز افزایش پیدا خواهد کرد و این موضوع خود نیز باعث صدمه دیدن قطعات خواهد شد.
اگر دستگاه از مرحله بارگیری گذشت و در حالیکه تمام قطعات کار می‌کردند (دستگاه ریست نشده است) به شکل ناگهانی مانیتور خاموش شود و چراغ آماده به کار آن به صورت چشمک زدن روشن و خاموش شود به احتمال زیاد رزولوشن تعریف شده برای ویندوز بیشتر از رزولوشن توان مانیتور است که در این حالت چاره‌ای نیست جز تعویض مانیتور با یک مانیتور که از رزولوشن تعریف شده پشتیبانی می‌کند. پس از پائین آوردن آن می‌توان دوباره مانیتور قبلی را جایگزین کرد. البته با safemode و یاتعویض دوباره ویندوز نیز می‌توان این کار را انجام داد که با توجه به اینکه این موضوع آنقدر پیچیده نیست در موارد بسیار خاص این روش دوم پیشنهاد می‌شود. به عنوان نمونه تنظیم رزولوشن صفحه نمایش به 1600×2560 که در صفحه نمایش‌های 30 اینچ استفاده می‌شود و بعد استفاده از این رزولوشن در صفحه‌نمایش‌های 19اینچ که درنهایت از رزولوشن 900×1440در مدل‌های واید پشتیبانی می‌کنند، باعث خاموش شدن ویندوز پس از بارگیری می‌شود. این مورد معمولا هنگامی رخ می‌دهد که افراد کامپیوتر خود را به اشخاص دیگری برای تعویض ویندوز می‌دهند که اگر آنها این شرایط را رعایت نکنند پس از باز پسگیری کیس و اتصال آن به کامپیوتر موجب رخ دادن چنین خطاهایی می‌شود.
اگر از این مراحل عبور کردید و مشکل شما در این مراحل نبود، ویندوز شما به صورت کامل لود خواهد شد. یکی از مواردی که بسیار رخ می‌دهد سنگین و کند شدن دستگاه پس از بارگیری کامل ویندوز و نمایش رابط کاربری آن است که این موارد بیشتر نرم‌افزاری هستند.
به عنوان نمونه ویروسها می‌توانند از اصلی‌ترین دلایل کند شدن ویندوز شوند به این شکل که معمولا آنها طوری برنامه‌نویسی می‌شوند که به هر برنامه‌هایی که اجرا می‌شود، متصل شوند و توسط آنها فعال شوند و هر کدام از آنها بخشی از حافظه‌های رم و پردازنده را به خود اختصاص می‌دهند و سعی می‌کنند با ایجاد راه‌های ارتباطی بتوانند خود را تکثیر و انتشار دهند که این موضوع باعث سنگین شدن ویندوز می‌شود. نصب برنامه‌های زیاد نیز مانند ویروسها باعث سنگین شدن بار ترافیک روی پردازنده و رم می‌شود.
اگر سیستم شما هنگام اجرای بازی‌ها و کارهای گرافیکی سنگین صفحه آبی نشان می‌دهد و ریست می‌شود، احتمال عیب می‌تواند روی پردازنده، کارت گرافیکی و رم باشد. در اولین قدم دماهای هر کدام از آنها را کنترل کنید تا خیلی بالا نباشد. اگر دماها در حد معقولی باشد، باید قطعات را با قطعات سالم تعویض کنید و برای شروع رم و کارت‌های گرافیکی گزینه‌های مناسبی هستند و در آخر نیز پردازنده را تعویض کنید. اگر همچنان مشکل پابرجا بود به احتمال بسیار بالا پاور شما توان تغذیه مناسب سیستم را ندارد که برای اطمینان از این موضوع می‌توانید به سایت‌های سازنده قطعاتی مثل کارت گرافیکی بروید تا از میزان نیاز آنها به توان پاور اطلاع حاصل کنید و پس از آن با جمع توان‌های هر قطعه به رقم موردنیاز دست یابید و یک پاور با توان مناسب تهیه و استفاده کنید.
کلمات کلیدی :
» نظر